Cinsel sorunları ve cinselliği konuşmakta maalesef özgürlüğü kısıtlı olan bir toplumuz. Oysaki yaşanan cinsel sorunlardan, yetişme ortamında görülen baskılardan, yalan yanlış cinsel mitlerden ve cinsel tabulardan kurtulabilmek için çoğu zaman bir cinsel terapiste ve gerektiğinde kadın cinsel sağlığında önemli tespitleri yapan bir jinekoloğa başvurmak gerekebiliyor. Peki, bu meslek dalları arasındaki farklılıklar nedir? Danışanları tedavi etmeye yönelik hangi yolları izliyorlar? Hangi sağlık sorununda kime başvurulmalıdır? Merak ettiğiniz soruların yanıtlarını sizler için vermeye çalışacağım…
PSİKOTERAPİ NEDİR?
Cinsel sorunlar kader değildir ve cinsel terapi ile yüzde yüz çözümlenebilirler. Cinsel terapi bir psikoterapi türüdür. Bilinçli ve bilinçdışı çatışmalardan dolayı bozulan ruhsal dengeyi sağlamak, psikolojik eğitim vermek, düşünce ve duygu alışverişi kurmak, çiftlerin veya bireylerin kendi bedenlerini ve duygularını tanımalarını sağlamak, çatışmaları çözümlemek, bu çatışmalardan doğan kaygı ve gerginlikleri azaltmak, çiftler arasındaki ilişkileri iyileştirip olgunlaştırmak için kullanılan tüm teknik ve yöntemlere ‘psikoterapi’ diyebiliriz. Psikoterapi; sözel ve sözel olmayan iletişime dayanan yollarlazihinsel ve duyumsal bozuklukların tedavisidir. Psikososyal gelişmedeki duraklamaları çözümlemek, bireyin daha bütünlüklü bir yaratıcılıkla kendini gerçekleştirmesini ve çevresiyle daha doyumlu ilişkiler kurabilmesini sağlamaktır. Zihinsel ve duygusal sorunları olan ve bu sorunlarla baş etme gücü yetersiz kalan kişilere, belli bir amaç ve plan doğrultusunda, belli teknik ve yöntemlerin, uzman kişilerce uygulandığı profesyonel bir yardım hizmeti sürecidir. Ortak noktaları birleştirerek bir tanım yaparsak; belli bir kurama veya yönteme göre belirlenmiş bir çerçeve içinde, prognoz oluşturularak, temel bazı tekniklerin kullanımı yoluyla, danışan ile terapist arasındaki ilişki aracılığıyla, kişinin ve çiftin kendi sorunlarının nedenlerini anlaması ve yaratıcı biçimde değiştirebilmesini amaçlayan bir tedavi şeklidir.Terapist; psikoterapi yapan; bireylerle, gruplarla, çiftlerle ya da ailelerle onların ruhsal sıkıntılarına çözüm getirmeleri için işbirliği içinde çalışan kişidir. Hekim, psikolojik danışman veya psikolog gibi ruh sağlığı profesyonelleri, lisans eğitimlerinin üstüne, belli bir psikoterapi eğitimi ve süpervizyon aldıktan ve belli sayıda terapi yapmış olduktan sonra terapist olabilirler. Bu eğitim süreci birsüpervizör denetiminde olmalıdır. Ayrıca çok sayıda terapi uygulamasını da izlemiş olması deneyim kazanma açısından önemlidir.
CİNSEL TERAPİSTLER DANIŞANLARINA GİRİŞİMSEL MÜDAHALEDE BULUNMAZLAR…
Cinsel sorunlar cinsel terapi ile çözüme kavuşturulabilir ve cinsel işlev bozuklukları için ilk önce cinsel terapiste başvurulması gerekir. Cinsel terapi kişilerin veya çiftlerin yaşadıkları cinsel sorunları çözmelerine yardımcı olan ve sonrasında güzel sevişme sanatını öğretmeye odaklı terapiye cinsel terapi diyoruz. Cinsel terapi alan kişilere ‘danışan’ veya ‘müşteri’ adı verilir ve cinsel terapistler cinsel terapi yaparlar. ‘Süreç odaklı’ terapiyi benimseyen cinsel terapistler, cinsel terapi süreçlerinde cinsel terapistler önce danışanların öykülerini alır, değerlendirme görüşmeleri yaparak formülasyon veterapi yol haritası oluşturur ve danışanların onayını alır, yazılı onam alırlar, maketler ve cinsel eğitim videoları eşliğinde, gerektiğinde çizimler yaparak danışanlarına cinsel konularda bilgi verirler, bilişsel yeniden yapılandırma yaparlar, duyguların ifade edilmesine olanak tanırlar, ilişkideki çatışmaları azaltmaya çalışırlar ve aşk oyunları adı altında verdikleri ev ödevleriyle çiftin ve kişilerin cinsel hayatlarındaki sorunları aşmalarına yardımcı olurlar ama tokalaşmak dışında danışanlarına asla dokunmazlar, temas etmezler, girişimsel müdahalelerde bulunmazlar. Terapistlerin tanısı formülasyondur.
JİNEKOLOGLAR HASTALARINA GİRİŞİMSEL MÜDAHALELERDE BULUNABİLİRLER…
Cinsel sorunlara multi-disipliner yaklaşılması gerekir. Cinsel terapist gerekli gördüğünde danışanını veya çifti değerlendirmesi, muayene etmesi ve gerekli testleri yapması için psikiyatri uzmanına, jinekoloğa, üroloğa veya bir endokrinoloji uzmanına yönlendirebilir. Çünkü cinsel sorunlara multi-disipline yaklaşmak gerekir. Kadın sağlığı ve hastalıklarını inceleyen ve tedavi eden hekimlere jinekologdeniliyor. Hekimlerin yardımcı oldukları kişilere ‘hasta’ adı veriliyor ve hekimler önce muayene ederek, ilaç vererek veya girişimsel müdahaleler yaparak ‘tedavi’ yapıyorlar. Cinsel terapistlerden farklı olarak jinekologlar hastalarına dokunabilirler, girişimsel müdahalelerde bulunabilirler. Türkiye Cumhuriyeti yasalarına ve yönetmeliklerine göre, ‘sonuç odaklı’ tedavi benimseyen jinekologların hastalarından ‘yazılı onam’ almaları kaydıyla, onlara müdahale etme ve girişimsel müdahalelerde bulunma hakları var. Hekimler DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) veya ICD-10 (International Classification of Diseases) sınıflandırma kodlarını kullanarak tanı koyarlar.
VAJİNİMUS TEDAVİSİNDEKİ ZORLUKLAR…
Vajinismus ülkemizde en sık görülen kadın cinsel işlev bozukluklarının başında gelir. Seks yapma korkusu olarak bilinen vajinismus bazen bir cinsel işlev bozukluğu, bir sorun olmaktan çok fazla şey ifade edebilir, psikolojik birçok sorunun eşlik ettiği karmaşık bir ruhsal rahatsızlık olabilir. Bu nedenle vajinismusun birçok sebebi ve vajinismuslu kadının ihtiyacına göre değişen tedavi seçenekleri vardır. Temel olarak iki tedavi yöntemi vardır. Bunlar ‘girişimsel’ ve ‘girişimsel olmayan’ olarak sıralanabilir. Multidisipliner olarak çalışılan yataklı bir cinsel işlev bozuklukları kliniği söz konusu değilse, girişimsel müdahalede bulunma hakkı ülkemizde sadece ‘hekimler’ ve özellikle jinekologlara aittir. Bu nedenle parmak ve dilatatör uygulamaları gibi girişimsel müdahaleleri içeren bir vajinismus tedavisini, cinsel işlev bozuklukları konusunda tecrübeli, psikoloji ve psikolojik danışma becerileri olan bir hekim uygulayabilir. Hekim gerektiğinde bu konuda bir cinsel terapiste birlikte çalışabilir. Ancak bazı zor vakalara jinekologların muayenehanelerinde veya yataklı cinsel terapi kliniklerinde yapılacak girişimsel müdahaleler, hemşirenin ve çiftin her ikisinin de bulunduğu bir ortamda, eşlerin ortak izni veya onamı ile yapılabilir. Vajinismus tedavisi için çoğu zaman girişimsel müdahale yapılmasına gerek yoktur. Bireylerle veya çiftlerle, onların ruhsal sıkıntılarına çözüm getirmeleri için işbirliği içinde çalışan bir cinsel terapist, girişimsel herhangi bir müdahalede bulunmadan vajinismus sorununu cinsel terapi teknikleriyle çiftin aşmasına yardımcı olabilir. Cinsel terapistler, vajinismus sorunu olan kadınları, herhangi bir girişimsel müdahale içermeyen cinsel terapiye almayı, vajinismusu çiftin ortak sorunu olarak görmeyi ve çiftin birlikte terapi süreçlerine katılmalarını tercih ederler.
TRAVMAYA MARUZ KALMIŞ VAJİNİSMUS VAKALARINDA DİKKATLİ OLMAK GEREKİYOR!
Çocukluğunda veya gençliğinde ruhsal veya bedensel travmalara maruz kalmış vajinismus vakalarında çok daha dikkatli olmak gerekir. Jinekologlar vajinismus sorunu olan bir kadını, gerektiğinde eşi olmadan, girişimsel müdahaleler içeren bir tedaviye alabilirler. Ancak sağlıklı bir anne-kız ilişkisinin kurulamadığı, taciz veya tecavüz gibi travmatik yaşantıların olduğu bir çocukluğa ve ergenliğe bağlı gelişen vajinismus olgularının tedavisi çok zor olabileceğinden, özel bir uzmanlık gerektirebilmektedir. Böyle bir tedavi, bazen girişimsel parmak ve dilatatör egzersizlerini kapsayabilir ve bu prosedürü uygulayacak olan hekimin psikolojik danışma ve cinsel terapi yapma becerisinin yanı sıra iyi bir jinekoloji ve psikiyatri bilgisine sahip olması ve gerektiğinde vajinismus konusunda tecrübeli bir cinsel terapistle birlikte çalışması gerekebilir. Sonuç olarak; travmatik geçmişi olan vajinismuslu kadının cinsel davranışlarındaki ciddi saldırgan ve kendine zarar verici eğilimlerin baskınlığı, gerçeklikle bağının geçici olarak kopmasına neden olabilir. Bunun sonucunda, vajinismuslu kadın bilinçdışının zorlamasıyla ortaya çıkan istemsiz fantezilerine gerçekmiş gibi inanmaya başlayabilir. Bu tür bilinçdışı dinamiklerinin yeterli oranda netleştirilebilmesi ve çözümlenebilmesi için, girişimsel müdahalelerin yanına psikodinamik yönelimli cinsel terapinin entegre edilmesi ve hekimle cinsel terapistin birlikte çalışması daha uygun olabilir.
